Experts in leiderschap
en leiderschapsontwikkeling

Hier zijn we terug met de flywheeler. In het werk dat ikzelf en wij bij FLY met teams, in leiderschapsprogramma’s, individuele coaching en conflictbemiddeling doen ervaren we dikwijls hoe belangrijk het is om moeilijke en oncomfortabele gesprekken niet uit de weg te gaan en op een verbindende en wendbare manier aan te gaan. Vertrouwen en veiligheid zijn cruciale voorwaarden om een verbindende relatie en communicatie op te bouwen. Vertrouwen kent meerdere aspecten. Essentieel is toch wel dat iemand oprecht en waarachtig spreekt en echt zegt wat hij of zijn denkt, voelt, meent…. Rekening houden met de gevoeligheden van een ander hoeft daar niet mee in tegenspraak te zijn. Vertrouwen wordt opgebouwd door transparante, eerlijke communicatie en consistente positieve interacties. Dit maakt dat het gesprek open en voorspelbaarder is. Onnodige onverwachte wendingen komen dan minder voor. Je weet dan waar je aan toe bent. En het komt als een schildpad en vertrekt te paard. Vertrouwen bouw je op basis van ervaringen. Je neemt een (klein) risico met iemand of in de relatie en je ziet (analyseert) wat er gebeurt. Zo bouw je langzaam maak zeker (of sneller) slim vertrouwen. Psychologische veiligheid is de overtuiging dat je in een team of organisatie zonder angst voor straf of vernedering risico mag nemen, je mening kunt geven, vragen kunt stellen, fouten kunt toegeven en hulp vragen. Wanneer een omgeving, situatie en de ander(en) als te vertrouwen en veilig ervaren worden is het gemakkelijker om vanuit een open mindset naar een situatie te kijken. De relationele en sociale onzekerheid, spanning en druk is dan beperkt. En dat helpt om ons cognitief open te stellen. Dit is op zijn beurt een belangrijke voorwaarde om aangepast en wendbaar te beslissen, handelen en actie te ondernemen. Helder denken, oordelen en beslissen wordt gemakkelijker als je geest rustig is. Dat is wat wij binnen FLY bedoelen met verbindend en wendbaar communiceren en samenwerken. Relatie en taak gaan samen. Samen op een productieve manier een doel nastreven gaat beter als we een constructieve relatie hebben en onderhouden. Dit geldt bij uitstek in een context waar de onzekerheid hoog is door de vele ongekenden en onvoorspelbaarheden, de mogelijke impact of gevolgen groot zijn, de meningen of belangen uit elkaar lopen en er hoogoplopende emoties mee gemoeid zijn. In het boek ‘Crucial conversations. Tools for talking when stakes are high’ vind je een kader en tips om moedig en vaardig om te leren gaan met dit soort gesprekken. Zij spreken over cruciale conversaties als er sprake is van hoge impact, verschil van mening en hoogoplopende emoties. Ikzelf heb er de onzekere en onvoorspelbare situatie aan toegevoegd. We leven nu eenmaal in een ‘nerver normal’ wereld. We voeren meer en meer cruciale conversaties die bovenstaande kenmerken vertonen. Dit soort risico’s in gesprekken vragen om lef en vaardigheid. Hierin investeren (door coaching, team coaching of leiderschapsprogramma’s ) zal opbrengen doordat het kan leiden tot betere beslissingen en uitvoering, minder frustratie en tijdverlies. Waar wacht je nog op?

Hier zijn we terug met de flywheeler. Met de winnaars van de Nobelprijs voor Economie Phillipe Aghion, Peter Howitt en Joel Mokyr als inspirator. Het boek van Philippe Aghion, Céline Antonin en Simon Bunel, ‘The Power of creative destruction. Economic upheavel and the weath of nations’ lag al, maar helaas nog ongelezen, in mijn boekenkast. Volgende week gelukkig een weekje vakantie aan zee. Onmiddellijk verzilveren die aankoop. Creatieve destructie door innovatie is wellicht een van de psychologische en mentaal meest uitdagende gedachte en nog meer praktijk. Bij uitstek een terrein waar je met risico, ongekenden, onvoorspelbaarheden en onzekerheden wordt geconfronteerd. En voor velen onder ons is dit oncomfortabel. Het gaat over durven de mogelijkheden, het opwaarts risico van creatieve destructie zien op niveau van de samenleving, economie, organisatie, individu… Het begrip komt van de Oostenrijkse econoom Joseph Schumpeter. Hij bedacht de term 'creatieve vernietiging', waarmee hij beschreef hoe oude industrieën worden vervangen door innovatieve. Schumpeter introduceerde het concept ondernemerschap als een belangrijke motor voor economische groei. Hij zag de mogelijkheden maar vreesde ook dat de effecten van creatieve destructie en het mogelijk paradoxale effect dat sommige landen en bedrijven te sterk worden en in staat zijn om hun macht en monopolie te gebruiken om een gelijk speelveld tegen te gaan en creatieve destructie en innovatie te ondergraven. Hij zag een risico dat de mogelijkheden en het potentieel dat ondernemerschap ons brengt zou kunnen ondergraven worden hierdoor. Het werk van de Nobelprijswinnaars en het boek van Aghion, e.a. gaat ook over hoe we als samenleving en vanuit de overheid ervoor kunnen zorgen dat er een gelijk speelveld blijft en een oriëntatie op duurzaamheid en sociale rechtvaardigheid kan gestimuleerd worden. Dat we gaan voor een duurzame en inclusieve groei. Op zijn beurt draagt dit ertoe bij om in tijden van onzekerheid en onveiligheid een maatschappelijk draagvlak te blijven creëren voor creatieve destructie en verandering. Creatieve destructie is immers van alle tijden. Er is altijd al onzekerheid geweest. Volatiliteit, onzekerheid, complexiteit en ambiguïteit was er ook vroeger al. Wat wel nieuw is is de snelheid waarmee onverwachte verandering en creatieve destructie zich doorzet stelt Peter Hinsen in zijn laatste boek ‘The uncertainty principle’. Hij spreekt over het ‘never normal’. Het is altijd al moeilijk geweest om te voorspellen. En zeker de toekomst volgens Niels Bohr, die andere Nobelprijs winnaar. Het is één van de grootste uitdagingen van onze samenleving om een platform te stimuleren waar we wendbaar leren omgaan met onverwachte verandering en creatieve destructie aan hoge snelheid. En positief realistisch te blijven omgaan hiermee. Dit is bij uitstek het terrein waarop we met FLY actief zijn en leiders en hun teams begeleiden. Je wendbaarheid verhogen en aangepast handelen in tijdens van onverwachte verandering en creatieve destructie vraagt om een positief realistische mindset, cognitieve, emotionele wendbaarheid en doordacht en doorvoeld wendbaar en aangepast actie nemen.

Hier zijn we terug met de flywheeler. Als je op dit ogenblik het nieuws en de wereld een beetje volgt kan je moeilijk niet geraakt worden door een toenemende polarisering die zich lijkt door te zetten in ons land en wereldwijd. Toch wel een zorgwekkende ontwikkeling die ook de nodige risico’s en onzekerheid met zich meebrengt. Vanuit ons werk binnen FLY als coaches en adviseurs werken wij veel met leiders, teams en organisaties. Daarbij is het constructief en productief omgaan met verschillen in identiteit, stijl, behoeften en belangen een wezenlijk onderdeel van ons werk waar weer veel tijd en aandacht naartoe gaat. En soms (het lijkt meer en meer) vraagt dat ook om langer sluimerende en opgebouwde conflicten te ontmantelen door bemiddeling. En dit zowel op het niveau van individuen, interacties en dynamieken tussen enkele mensen, teams en binnen organisaties. Wij maken daarbij gebruik van enkele concepten of kaders en vooral reële cases om mensen te ondersteunen en uit te dagen om op een constructieve en productieve manier met elkaar in gesprek te gaan. En ook bij het samen maken van keuzes en afspraken en het nemen van beslissingen. En dit om echte of schijnbare verschillen in identiteit, stijl, behoeften en belangen te overstijgen. Als je elkaar wil kunnen aanspreken op genomen engagementen, keuzes en beslissingen en de uitvoering ervan dien je eerst echt af te spreken met elkaar en je te verzekeren dat je echt een afspraak of beslissing hebt genomen. Om tot een goede keuze en beslissing te komen die bovendien voldoende gedragen is dien je te bespreken en ook voldoende tegenspreken en doorspreken. Teveel gaan we het verschil van mening (en wat er achter en onder ligt) uit de weg. Tot slot is het dan essentieel dat iedereen oprecht en zorgvuldig uitspreekt wat hij of zij denkt, voelt, ervaart… en aan informatie, kennis, ervaring, mening… wil inbrengen. Gemakkelijker gezegd dan gedaan. Als je samen in staat bent om voldoende psychologische veiligheid te ontwikkelen om ook ongemakkelijke gesprekken met elkaar te voeren maak je een ontzettend potentieel vrij en is de kans dat je verschillen constructief en productief benut veel groter. In dit soort gesprekken spreek je dikwijls in verschillende lagen met elkaar zonder dat je je daar altijd even bewust van bent. In goede gesprekken wissel je van gedachten en argumenten op verschillende niveaus. Ik grijp hier graag terug op het concept voor machtsvrije dialoog dat Jurgen Habermas (een niet voor iedereen zo bekend Duits filosoof en socioloog van wereldniveau) heeft ontwikkeld. Hij heeft zijn model vooral ontwikkeld met het oog op een deliberatieve democratie. Wij vinden het bruikbaar op elk niveau van gesprek, discussie en debat. Als je met elkaar in gesprek bent komt het erop aan om in eerste instantie verstaanbaar en begrijpelijk te spreken zodat ik kan begrijpen wat je zegt. Daarnaast is het nodig om argumenten aan te dragen waarom je iets de waarheid vind of de realiteit het best weergeeft. (wat is waar?) Tevens kan het nodig zijn dat je argumenten met elkaar uitwisselt waarom bepaald gedrag juist en correct is, ethisch en moreel juist. (wat hoort?). Tot slot is het hierbij van belang om oprecht en waarachtig te spreken. Geen verborgen agenda’s, geen maskers waarachter verborgen wordt wat je echte beDOELingen of intenties zijn. Of dit ook echt zo is kan je nooit met zekerheid weten. Ik denk dat we er een vijfde dimensie aan moeten toevoegen ‘de menselijke waardigheid van de ander erkennen en bevorderen’. In een polariserende wereld waarbij machtspolitiek, dreigen, liegen en bedriegen en het demoniseren van de ander blijkbaar toeneemt lijkt dat niet zo evident. In zo’n wereld moeten we ook zorgen dat we weerbaar zijn en ons niet laten afdreigen, bedriegen en beliegen. En tegelijkertijd radikaal ‘positief realistisch’ blijven en de dialoog en het gesprek blijven opzoeken. Zoals Willem Van Oranje reeds stelde ‘je moet niet slagen om te ondernemen’. Ik parafraseer het graag en maak er van dat ‘je niet hoeft zeker te zijn dat je slaagt om toch te blijven proberen ‘. We moeten blijven spreken ook al leidt het niet (onmiddelijk) tot de gewenste uitkomst.